1. Dünya Savaşı Bombardıman Uçakları

Şehirlere karşı ilk hava akınları Birinci Dünya Savaşı'nda gerçekleştirildi. Başlarda Alman zeplinleri İngiltere ve Fransa'daki önemli şehirlere hatta başkentlere hava saldırıları düzenledi. İlerleyen dönemde uzun menzilli uçakların gelişimi ve bunların bombardıman görevi için ordu hizmetine alınmasıyla birlikte cephe hattına oldukça uzak bulunan şehirler zeplinlerden daha tehlikeli bir düşmanın saldırı tehdidi altına girdi. Ben de İttifak ve İtilaf devletlerinin kullandığı bu uzun menzilli bombardıman uçaklarını tanıtmak istiyorum.

Dünyadaki ilk insanlı uçuş ile Birinci Dünya Savaşı arasında sadece 11 yıl vardı. Bu kısa süre zarfına rağmen savaşın getirdiği ihtiyaçlar neticesinde uçaklar inanılmaz bir atılım gerçekleştirdi. Menzilini, taşıma kapasitesini ve rollerini genişleten bu hava taşıtları 20. yüzyıl savaşlarında belirleyici unsur olacağını tüm dünyaya gösterdi.

BATI CEPHESİ

Batı cephesinde ve Birinci Dünya Savaşı'nın genelinde uçaklar ilk kez düşmanı gözetleme ve topçulara hedef belirleme amacıyla kullanıldı. Daha sonra ufak çaplı bombardıman faaliyetleri de işin içine girince etki tepkiyi doğurdu ve düşman uçaklarını düşürmesi için tasarlanan avcı uçakları ortaya çıktı. Savaşın Fransa siperlerinde saplanıp kalması ve taraflara çok büyük kayıplara mal olması uçağın daha etkin kullanımını gündeme getirdi. Alman komutanlığı Paris ve Londra'daki stratejik hedefleri imha etme planları yaparken zeplinler de bu şehirlere saldırılar düzenliyordu. Zeplinlerin yanı sıra çok motorlu uçakların ortaya çıkması bu iki şehri özellikle de Kıta Avrupası ile arasındaki denize güvenen Londra'yı hedef haline getirdi. Wright kardeşlerin ilk uçuşundan savaşın ortasına kadar geçen sürede uçaklar daha uzun mesafeleri kat etmeye ve taşıma kapasitesini artırmaya başladı. Dolayısıyla Belçika'yı elinde bulunduran Almanlar buradan kaldıracağı uçaklarla Londra'daki hedeflere saldırabilirdi. Alman İmparatorluk Hava Kuvvetleri (Luftstreitkraft) bu iş için Gotha ve Riesenflugzeug yani 'dev uçaklar'ı kullandı.

GOTHA

Gotha, Almanların Birinci Dünya Savaşı'nda en çok kullandığı uzun menzilli bombardıman uçağı modelidir. Çift motorlu Gotha'nın V serisi 500 kilo bomba yüküyle 800 kilometrelik menzile ulaşabiliyordu. Ayrıca saatteki hızı 140 kilometreydi. Bu o döneme göre gayet verimli bir süratti.

Savaşın başında Belçika'yı ele geçiren Alman Ordusu İngiltere'ye oldukça yaklaşmıştı. Belçika'da hava üsleri kuran Almanlar buradan kaldırdıkları hafif bombardıman uçakları ile İngiliz başkentine saldırı düzenleyebiliyordu. Ancak Gothaların savaş alanına gelmesiyle birlikte bu saldırılar daha etkili olmaya başladı. 1917 yılında birlikler halinde teşkil edilen Gothalar Londra'ya ve İngiliz liman şehirlerine önemli akınlar gerçekleştirdi. Bu seferlerde her zaman askeri hedefler isabet almıyordu. Örneğin 13 Haziran 1917'de Londra'nın Chelsea semtinde bir okula bomba isabet etmesi sonucu 18 çocuk yaşamını yitirdi. Buna rağmen Gothalar önemli istasyonlar, askeri hastaneler, depolar ve en önemlisi limanlara tonlarca bomba bırakarak etkili bir uçak olduğunu kanıtladı.

İngilizler Gothalara karşı önlem almakta zorlanıyordu. Zeplinler büyük ve yavaş olduklarından uçaksavarlar tarafından düşürülüyordu ama uçaklar bu konuda onları zorluyordu çünkü daha yükseğe çıkıyor ve daha hızlı gidiyorlardı. Ayrıca avcılardan korunmak için gece saldırmayı tercih eden Gothalar böylece Londra halkını korku ve paniğe sevk ediyordu. Tüm bunlara rağmen İmparatorluk Hava Kuvvetleri 28 Gotha'yı Britanya seferi sırasında kaybetti. Zeplinden daha etkili bir silah olduğunu kanıtlayan Gotha'ya çok geçmeden bir yardımcı daha geldi.

ZEPPELIN STAAKEN

Zeppelin Staaken Almanların Riesenflugzeug yani 'uçan dev' sınıfı uçaklarının en bilineniydi. Gotha gibi ahşap gövdeye sahip olan Zeppelin Staaken 42 metrelik kanat açıklığı ile dönemin en büyük uçağıydı.

4 motorlu uçağın 7 mürettebatı bulunmaktaydı. Ayrıca 2 ton bomba yüküyle 5800 metre gibi ciddi bir yüksekliğe çıkabiliyordu ve bu irtifa onu düşman avcılarından koruyordu. Zaten İngiltere saldırılarında bir tane bile Zeppelin Staaken kaybedilmedi. Sadece iniş sırasında yaşanan sıkıntılar nedeniyle bazı uçan devler kırıma uğradı. Öte yandan tamamen kapalı pilot kabinine sahip ilk uçaklardan biri olan Zeppelin Staaken R. VI modeli 500 millik menzile sahipti.

İlk kez Doğu cephesinde Baltık Denizi civarında görülen Staaken özellikle gece saldırılarında kullanılıyordu. 1917'de Belçika'ya intikal eden uçan devler Londra'yı bombardıman etmek için kullanıldı. R. VI modeli Eylül 1917'den Mayıs 1918'e kadar 11 kez İngiltere topraklarına akın düzenledi ve bu 11 saldırıda toplam 27 ton bomba bıraktı. Başka çeşitleri de üretilen Zeppelin Staaken'in bu versiyonları savaş sonunda sivil havacılık amacıyla da kullanıldı.

RUS KAHRAMANI ILYA MUROMETS

Doğu'da ise durum kendi dinamikleri ve şartlarına göre gelişti. Helikopteri geliştiren kişi olan Igor Sikorsky ABD'ye göç etmeden önce Çarlık Rusyası'nda yaşıyordu. Genç yaşlardan itibaren havacılığa ilgi duyan Sikorsky dünyanın ilk 4 motorlu uçağını tasarladı. Adını Rusların milli kahramanı Ilya Muromets'ten alan bu model ilk kez 1913'te havalandı ve sivil taşımacılıkta kullanıldı.

Ilya Muromets sayısız yeniliği de beraberinde getirdi. Rus İmparatorluğu'nun önemli şehirleri arasındaki uzun mesafeleri kısaltmak amacıyla yola çıkan uçakta döneminin çok ilerisinde özellikler bulunuyordu. Son derece lüks donatılmış yolcu salonunun yanı sıra lavabo, yatak odası hatta tuvalet gibi havacılık tarihinin ilklerini içinde barındırıyordu. Ayrıca motordan gelen iki egzoz borusu vasıtasıyla ısıtılan yolcu salonu, misafirlerini Rusya'nın soğuk iklimine karşı koruyordu. Yine soğuk havalarda iniş yaptığı için iniş takımlarının yanı sıra kızaklara da sahipti.

11 Eylül 1914'te 16 yolcusuyla havalanan Ilya Muromets bu alanda rekor kırdı. Öte yandan 1914 yazında St. Petersburg'dan Kiev'e 1200 km'lik bir yolculuk gerçekleştirdi ve sadece bir kez yakıt ikmali yapmak için indi. Daha sonra tekrar St. Peterburg'a dönen uçak dönüşte de bir kez ikmal için inmesi dışında bu yolculuğu aralıksız şekilde yaptı. Gidişte 14 buçuk saat, dönüşte ise 13 saat havada kalarak bir başka rekora daha imza attı.

1. Dünya Savaşı patlak verince böyle bir uçağın askeri amaçlar için kullanılmaması düşünülemezdi. Uzun menzilli bombardıman ve gözetleme amacıyla değişiklikler geçiren Ilya Muromets ilk bombardımanlarını Şubat 1915'te Alman cephe hattına karşı gerçekleştirdi. Savaşın başında Almanya'nın Muromets'e denk bir uçağı yoktu. İlk 4 motorlu Zeppelin Staakenler ancak 1917'de havada görülmeye başlamıştı. Bu nedenle Almanlar Sikorsky'nin aracını kopyalamaya çalıştı ancak bunda başarılı olamadı çünkü düşürülmesi zor bir uçak olan Ilya Muromets avcılara karşı çok sayıda makineli tüfekle donatılmıştı.

İlk kaybını 12 Eylül 1916'da veren Ruslar buna rağmen düşman ateşi sebebiyle başka bir zayiat vermedi. Çarlık için savaşın sonu olan 1917'ye kadar görevde kalan Ilya Muromets'in değişik versiyonları üretildi.

Büyük Savaş'ın bitmesine rağmen görevine devam eden Murometsler Rus İç Savaşı ve Bolşeviklerin Polonya saldırısı sırasında da görev aldı. 1920'lerde sadece iki tanesi çalışır durumda kalan uçaklar posta ve yolcu taşıma amacıyla kullanıldı.

1. Dünya Savaşı'nın gidişatına dramatik bir etkide bulunamayan uzun menzilli bu uçaklar hiç şüphe yok ki stratejik bombardıman adına önemli tecrübeler sağladı. Özellikle Almanlar, Britanya'yı bombardıman etme konusunda kıymetli tecrübeler edinmiş oldu. İngilizler ise adalarını sadece donanmaları ile koruyamayacaklarını acı bir şekilde öğrendi. Sulh döneminde yaşanan teknolojik gelişmeler uçakları hız, menzil ve taşıma kapasitesi açısından daha verimli hale getirdi. Öte yandan ufuk çizgisi cihazının bulunması uçakların kötü hava şartlarında da görev yapabilmesine olanak sağladı. Tüm bunlara İkinci Dünya Savaşı'ndaki gelişmeler de eklenince stratejik bombardıman uçakları yıkım gücünü korkutucu derecede artırdı. Günümüzde ABD ve Rusya gibi ülkeler envanterlerinde stratejik bombardıman uçağı bulundurmaya devam etmektedir.


Kaynaklar:

http://www.dieselpunks.org/profiles/blogs/knights-of-the-air-sikorsky

http://www.bbc.co.uk/schools/0/25235364